ΤΟ ΤΡΑΟΥΙΝ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ

Είναι ένα από τα δημοφιλέστερα δημοτικά τραγούδια. Αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το λαό γιατί ο Διγενής ήταν αντιπροσωπευτικός τύπος των ακριτών, αυτών δηλαδή που φύλαγαν τα σύνορα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Τα κατορθώματα του τραγουδήθηκαν από το λαό, στα μάτια του οποίου ο Διγενής Ακρίτας ήταν ο λαϊκός ήρωας ο οποίος ενσάρκωνε τα όνειρα του Έλληνα-Βυζαντινού. Στα απόμακρα σύνορα της Μικρασίας οι ακρίτες, ακοίμητοι φρουροί, προστάτευαν, με κίνδυνο της ζωής τους, την αυτοκρατορία.
Το "Τραούιν του Διγενή" είναι κατ' εξοχήν ακριτικό τραγούδι. Όπως όλα τα δημοτικά τραγούδια, έτσι κι αυτό, δεν αποδίδεται σε συγκεκριμένο συγγραφέα και διαδόθηκε από στόμα σε στόμα.
Το μέτρο του τραγουδιού είναι ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο αλλά χωρίς ομοιοκαταληξία. Το τραγούδι αποκτά ιδιαίτερη ευφωνία με τον τονισμό της παραλήγουσας της τελευταίας λέξης του κάθε στίχου. Οι επαναλήψεις που συναντιούνται στο τραγούδι αποτελούν χαρακτηριστικό της δημοτικής ποίησης και το καθιστούν ιδιαίτερα προσιτό για να τραγουδιέται από το λαό.
Το τραγούδι, όπως ήδη αναφέραμε, τοποθετείται χρονολογικά στην εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Οι περιοχές των συνόρων, δηλαδή οι ακριτικές περιοχές υπέφεραν από τις επιδρομές γειτονικών λαών και ιδιαίτερα των Σαρακηνών. Γι' αυτό και στο τραγούδι αναφέρεται αναμέτρηση του Διγενή με ένα Σαρακηνό κατά την οποίαν ο Διγενής βγαίνει νικητής. Οι ακρίτες έδρασαν ιδιαίτερα στα Μικρασιατικά σύνορα. Άλλωστε η αναμέτρηση του Διγενή με το Σαρακηνό γίνεται στα έσχατα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου.
Η γλώσσα του τραγουδιού είναι καθαρά Κυπριακή με πάμπολλες λέξεις της Κυπριακής τοπολαλιάς. Χρησιμοποιούνται δυνατές εκφραστικές προτάσεις και λέξεις ποιητικές, όλο δύναμη και γοητεία. `Ομως το ποίημα διατηρεί τη λιτότητα στην έκφραση.
ΓΛΩΣΣΙΚΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
ΔΟΜΗ
Το τραγούδι διακρίνεται σε τέσσερις ενότητες:
Στην πρώτη ενότητα ο Χάροντας συναντάται με την παρέα των γλεντζέδων, μεταξύ των οποίων και ο Διγενής. Ο Χάροντας προκαλεί το Διγενή και οι δύο τους πηγαίνουν στην παλαίστρα. Ακολουθεί η πάλη. Ο Χάροντας φοβάται και επικαλείται τη βοήθεια του Θεού με την οποία και καταβάλλει το Διγενή.
Στη δεύτερη ενότητα ενώ ο Διγενής βρίσκεται άρρωστος στο κρεβάτι τον επισκέπτονται φίλοι και θαυμαστές του προς τους οποίους διηγείται τα κατορθώματα του. Τους διηγείται την πάλη με το φίδι και το Σαρακηνό.
Η τρίτη ενότητα ασχολείται με τη συνάντηση του Σαρακηνού με το Ρήγα και τους άρχοντες του τόπου προς τους οποίους ο Σαρακηνός διηγείται το πως νικήθηκε από το Διγενή.
Τέλος η τέταρτη ενότητα περιγράφει το θάνατο του Διγενή μαζί με την "καλήν του". Ο Διγενής παίρνει μαζί του στον άλλο κόσμο την κοπέλα που αγαπά.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ
• σκλαβούνικα= γιλέκο
• νάκρα= άκρη
• αροκόπους= γλεντζέδες
• άγριν= τρυφερό κρέας
• ναρκοδόντας= αραιοδόντας
• γροικά= ακούει
• πόνωσεν= ένιωσε, αντελήφθη, εκατάλαβε
• αλάτες= φτερούγες
• θεότη= εικόνισμα
• νομάτοι= άτομα
• νεπουγκώννεται= ανακουμπώνεται
• τάβλα= ξύλινο τραπέζι
• παιδκιοσύνες= κατορθώματα
• δόλιν= γόνατο
• ξησταβλίζαν= καθάριζαν το στάβλο
• δκιαλοΐζεται= συλλογίζεται
• ερκάστηκα= χρειάστηκα
• εταύραν= ανέσυρε
• ξέην το νάχος= βγήκε ο αχός - ακούστηκε
• κονκυστώντα= γογγύζοντας
κουτάλα= ωμοπλάτη

ΑΝΑΛΥΣΗ – ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Ο Χάροντας ντυμένος ολόμαυρα πηγαίνει στο πανηγύρι όπου συναντά μια ομάδα από γλεντζέδες. Αυτοί τον προσκαλούν να φάει μαζί τους εκλεκτό κυνήγι, λαγό και πέρδικα, και να πιει από το γλυκό κρασί τους.
Ο Χάροντας αρνείται λέγοντας πως δεν ήρθε να φάει και να πιει αλλά να πάρει μαζί του "κάλλιον" τους δηλ. τον πιο σπουδαίο και αντρειωμένο της παρέας. Εκείνοι του ζητούν να τον κατονομάσει και ο Χάροντας λέγει απλώς ορισμένα χαρακτηριστικά του ότι δηλ. είναι χοντροδάκτυλος και αραιοδόντας.
Ο Διγενής κατάλαβε ότι αυτόν εννοούσε ο Χάροντας και ξεκίνησαν κι οι δύο για την παλαίστρα όπου πάλευαν για τρία μερόνυχτα χωρίς νικητή. Κάποια στιγμή ο Χάροντας κατάλαβε πως θα νικηθεί και ζήτησε από τον Διγενή μιαν ανάπαυλα. Άδραξε την ευκαιρία, έγινε χρυσός αετός, βγήκε ψηλά στον ουρανό και ζήτησε τη βοήθεια του Θεού για να καταβάλει τον ήρωα. Ο Θεός του έδωσε μιαν εικόνα, την έδειξε στον Διγενή κι αμέσως αυτός έπεσε άρρωστος στο κρεβάτι.
Εκεί τον επισκέπτονται αμέτρητοι φίλοι του και τους κάνει το τραπέζι ενώ τρωγοπίνουν ζητούν από το Διγενή να τους διηγηθεί τα κατορθώματά του.
Ο Διγενής τους λέγει πρώτα την πάλη του με ένα πελώριο φίδι το οποίο συνάντησε στον κάμπο ένα ξημέρωμα ενώ περνούσε καβάλα στο άλογο, μαζί με την "καλή του", την αγαπημένη του. Σαΐτεψε το φίδι και το σκότωσε αλλά αυτό πρόλαβε και δάγκασε το άλογο. Από το φαρμάκι του φιδιού το άλογο δίψασε κι ο Διγενής ξεκίνησε για να το ποτίσει στον Ευφράτη ποταμό.
Το ποτάμι το φύλαγε ένας πελώριος Σαρακηνός. Ο Διγενής του ζήτησε νερό για να ποτίσει το άλογο του. Χωρίς δεύτερη κουβέντα ο Σαρακηνός τράβηξε το σπαθί του αλλά πιο γρήγορος ο Διγενής το χτύπησε με το ραβδί του και του σύντριψε τα κόκαλα του. Ο ήχος της ξυλιάς ακούστηκε μίλια μακριά, ωσάν βροντή, στο σπίτι του Ρήγα, όπου τρωγόπιναν οι άρχοντες του τόπου. Σε λίγο φθάνει εκεί ο Σαρακηνός γογγύζοντας από τους πόνους. Τον ρωτούν τι έχει κι αυτός αποκρίνεται πως για σαράντα χρόνια φύλαγε αποτελεσματικά τον Ευφράτη και σήμερα κάποιος (δεν ξέρει ότι είναι ο Διγενής) γρήγορος και δυνατός του τσάκισε τα κόκαλα. Εκεί ο Σαρακηνός ξεψυχά.
Έφθασε όμως κι η ώρα του Διγενή να πεθάνει. Φώναξε της αγαπητικιάς του για ν' αποχαιρετιστούν κι εκεί την αγκαλιάζει τόσο δυνατά που αυτή ξεψυχά ενώ ταυτόχρονα ξεψυχά και ο ίδιος.
ΙΔΕΕΣ
• Ο Διγενής ενσαρκώνει το μυθικό λαϊκό ήρωα ο οποίος προστατεύει το ελληνικό γένος των Βυζαντινών από κάθε εχθρική επιβουλή. Είναι ο αντιπροσωπευτικός χαρακτήρας των "ακριτών" δηλ. των φρουρών των συνόρων της αυτοκρατορίας. Στα μάτια του λαού ο Διγενής δυνατός, άφοβος και αήττητος. Νικά θηρία και ανθρώπους. Και όχι μόνο. Μέχρι και το Χάροντα κόντεψε να νικήσει.
• Η αναφορά στο Σαρακηνό είναι ενδεικτική των εχθρών που είχε ν' αντιμετωπίσει στα σύνορα της η Βυζαντινή αυτοκρατορία. Έχουν μείνει στην ιστορία οι επιδρομές των Σαρακηνών από τις οποίες τόσα υπέφερε το Βυζάντιο. Ο Σαρακηνός έχει γίνει συνώνυμο των βαρβαρικών λαών που περίζωναν την αυτοκρατορία. Οι φρουροί των συνόρων, οι ακρίτες, αντιμετωπίζουν και αποκρούουν τις επιδρομές. Πρώτος απ' όλους ο Διγενής Ακρίτας, ο φόβος και ο τρόμος των εχθρών.