Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 2009
ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ
Β’ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Ο Σολωμός έγραψε το Β΄ Σχεδίασμα των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" του στην Κέρκυρα στα χρόνια μεταξύ 1833 - 1844. Το σχεδίασμα αυτό αποτελείται από εξήντα ένα συνολικά αποσπάσματα, γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Το ύφος του είναι περισσότερο αφηγηματικό.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα πεζά που υπάρχουν στα αποσπάσματα, τόσο του Β΄ Σχεδιάσματος όσο και του Γ΄ Σχεδιάσματος, είναι σχέδια του Σολωμού στα ιταλικά, τα οποία μεταφράστηκαν και εντάχθηκαν στο κείμενο από τον Ιάκωβο Πολυλά. Υπάρχουν επίσης και κάποια άλλα πεζά κείμενα, τα οποία έγραψε ο Πολυλάς για να βοηθήσει στην κατανόηση του κάθε αποσπάσματος.
Το θέμα των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" είναι ο ηρωικός αγώνας των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826). Η αριθμητική και στρατιωτική υπεροχή των Τούρκων, οι συχνές επιθέσεις καθώς και η έλλειψη τροφίμων ανάγκασαν τους αγωνιστές του Μεσολογγίου να πραγματοποιήσουν την ηρωική έξοδο το βράδυ της 10ης προς την 11η Απριλίου 1826, την Κυριακή των Βαΐων. Ο Σολωμός εμπνεόμενος από το ιστορικό αυτό γεγονός ανάγεται στον αγώνα του ανθρώπου για την ηθική, την εσωτερική του ελευθερία.
Απόσπασμα 2:
• περιχυνόμενη= που περιλούζει
• Συγχωνευμένα= ενωμένα
• εσύσμιξε= έσμιξε, ενώθηκε
• ξαστοχώ= ξεχνώ
• κραίνω= φωνάζω
Απόσπασμα 3:
• σάλπιγγα = αναφέρεται στη σάλπιγγα του Έλληνα πολέμαρχου.
• οκνός = αργός, βραδύς, εξασθενημένος.
• περιπαίχτρα = αναφέρεται στη σάλπιγγα του Αράπη, η οποία με το σάλπισμά της κοροϊδεύει τους αδύναμους σωματικά πολιορκημένους.
• αράθυμος = ευέξαπτος, νευρικός.
•ΔΟΜΗ
Το κάθε απόσπασμα αποτελεί και ιδιαίτερη ενότητα:
Απ. 1: Η πείνα και η στέρηση έχουν εξασθενήσει σωματικά τους πολιορκημένους.
Απ. 2: Η ομορφιά της φύσης την άνοιξη μεγαλώνει την αγάπη για τη ζωή.
Απ. 3: Η πλεονεκτική θέση και υπεροχή των εχθρών απέναντι στους Μεσολογγίτες.
ρητός = ξεκάθαρος, σαφής, κατηγορηματικός.
ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Απόσπασμα 2:
Το απόσπασμα αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το απόσπασμα 1.
Εδώ παρουσιάζεται η φύση στην ομορφότερή της ώρα, την άνοιξη. Την άνοιξη όλα ανανεώνονται, η ομορφιά της φύσης κατακλύζει τα πάντα, ενώ παντού επικρατεί η εύθυμη διάθεση, η χαρά και το κέφι. Μπροστά σ' αυτό το θαύμα της αναγέννησης της φύσης, η αγάπη των πολιορκημένων για τη ζωή γίνεται μεγαλύτερη, ενώ η ιδέα του θανάτου βαριά και ασήκωτη.
Πολύ χαρακτηριστικά λέει ο ποιητής στο πεζό κείμενο των στοχασμών του που προηγείται: "Η ωραιότης της φύσης, που τους περιτριγυρίζει, αυξαίνει εις τους εχθρούς την ανυπομονησία να πάρουν τη χαριτωμένη γη, και εις τους πολιορκημένους τον πόνο ότι θα τη χάσουν". Η φύση λοιπόν, μ' αυτή την ανοιξιάτικη έκρηξη ομορφιάς της, γίνεται ένας "πειρασμός", μια πρόκληση που δελεάζει τους πολιορκημένους, καθώς τους καλεί στη ζωή. Είναι φυσικό οι πολιορκημένοι, που αισθάνονται το θάνατο πολύ κοντά τους, να απελπίζονται και να λυπούνται ακόμη περισσότερο, όταν βλέπουν γύρω τους τη φύση στολισμένη με όλες τις ομορφιές της, όπως είναι την άνοιξη. Διότι ο θάνατος σε μια τέτοια εποχή πολλαπλασιάζεται και είναι σαν να πεθαίνει ο άνθρωπος όχι μια αλλά χίλιες φορές. Έτσι, η ψυχή τρέμει και για μια στιγμή παρασύρεται από την ομορφιά και τη γλύκα της ζωής, με κίνδυνο να ξεχάσει το χρέος προς την πατρίδα.
Απόσπασμα 3:
Τον ύμνο προς τη φύση διακόπτει ξαφνικά το σάλπισμα ενός από τους Έλληνες πολέμαρχους, που καλεί τους αγωνιστές σε πολεμικό συμβούλιο. Η στιγμή που γίνεται αυτό είναι καθοριστική, καθώς η σάλπιγγα πρέπει να διακόψει το μαγευτικό τραγούδι της άνοιξης, για να μη μειωθεί η ανδρεία των πολιορκημένων από τον πειρασμό αυτό. Ο ήχος της σάλπιγγας όμως ακούγεται πολύ σιγανός και αδύναμος, καθώς η πείνα έχει εξαντλήσει σωματικά τον σαλπιγκτή, ο οποίος δεν έχει δύναμη να φυσήξει. Γέλια ξεσπούν στο εχθρικό στρατόπεδο στο άκουσμα του ξέπνοου σαλπίσματος του Έλληνα πολέμαρχου. Ο Αράπης (Αιγύπτιος) σαλπιγκτής, για να ειρωνευτεί τους Μεσολογγίτες και να τους μειώσει το ηθικό παίρνει τη σάλπιγγά του και σαλπίζει δυνατά, γεμίζοντας τον αέρα με ισχυρούς ήχους. Το σάλπισμά του, δυνατό και βροντερό, φτάνει απειλητικό στο αντίπαλο στρατόπεδο, με αποτέλεσμα να προκαλέσει τον τρόμο και την απελπισία στους πολιορκημένους.
ΙΔΕΕΣ
• Η μεγάλη αγάπη που νιώθει ο κάθε άνθρωπος για την ιδιαίτερή του πατρίδα (φιλοπατρία), καθώς και η νοσταλγία και ο πόνος του όταν βρίσκεται μακριά της, στην ξενιτιά.
• Η ομορφιά μιας χώρας συμπληρώνεται από την απουσία ξένου τυραννικού ζυγού.
• Πραγματικά ευτυχισμένος θεωρείται ο άνθρωπος που ζει αλλά και πεθαίνει στην πατρίδα του.
Ανάλυση
Απρίλης Άνοιξη Εποχή του Έρωτα
Άνθια / καρποί άρματα (αντίθεση)
Εικόνες της Φύσης
1. Γη = _____________________________________________________________
2. Θάλασσα= ________________________________________________________
3. Ουρανός= ________________________________________________________
4. Λίμνη= __________________________________________________________
5. Σκουληκάκι= ______________________________________________________
Συμπέρασμα= Μάγεμα η Φύση / όνειρο – χάρη
Μαύρη πέτρα
Ξερό χορτάρι Μοιάζουν ολόχρυσα
«Όποιος πεθάνει ... πεθαίνει». Γιατί;
Αθ. Διάκος: ____________________________________________________________
______________________________________________________________________
Τι σημαίνει ο τελευταίος στίχος;
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Εργασίες
1. Για ποιο λόγο ο ποιητής περιγράφει τη φύση με τόση ομορφιά; Τι θέλει να δείξει;
2. Φανταστείτε πώς θα νιώθατε αν βρισκόσαστε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι;
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Ο Σολωμός έγραψε το Β΄ Σχεδίασμα των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" του στην Κέρκυρα στα χρόνια μεταξύ 1833 - 1844. Το σχεδίασμα αυτό αποτελείται από εξήντα ένα συνολικά αποσπάσματα, γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Το ύφος του είναι περισσότερο αφηγηματικό.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα πεζά που υπάρχουν στα αποσπάσματα, τόσο του Β΄ Σχεδιάσματος όσο και του Γ΄ Σχεδιάσματος, είναι σχέδια του Σολωμού στα ιταλικά, τα οποία μεταφράστηκαν και εντάχθηκαν στο κείμενο από τον Ιάκωβο Πολυλά. Υπάρχουν επίσης και κάποια άλλα πεζά κείμενα, τα οποία έγραψε ο Πολυλάς για να βοηθήσει στην κατανόηση του κάθε αποσπάσματος.
Το θέμα των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" είναι ο ηρωικός αγώνας των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826). Η αριθμητική και στρατιωτική υπεροχή των Τούρκων, οι συχνές επιθέσεις καθώς και η έλλειψη τροφίμων ανάγκασαν τους αγωνιστές του Μεσολογγίου να πραγματοποιήσουν την ηρωική έξοδο το βράδυ της 10ης προς την 11η Απριλίου 1826, την Κυριακή των Βαΐων. Ο Σολωμός εμπνεόμενος από το ιστορικό αυτό γεγονός ανάγεται στον αγώνα του ανθρώπου για την ηθική, την εσωτερική του ελευθερία.
Απόσπασμα 2:
• περιχυνόμενη= που περιλούζει
• Συγχωνευμένα= ενωμένα
• εσύσμιξε= έσμιξε, ενώθηκε
• ξαστοχώ= ξεχνώ
• κραίνω= φωνάζω
Απόσπασμα 3:
• σάλπιγγα = αναφέρεται στη σάλπιγγα του Έλληνα πολέμαρχου.
• οκνός = αργός, βραδύς, εξασθενημένος.
• περιπαίχτρα = αναφέρεται στη σάλπιγγα του Αράπη, η οποία με το σάλπισμά της κοροϊδεύει τους αδύναμους σωματικά πολιορκημένους.
• αράθυμος = ευέξαπτος, νευρικός.
•ΔΟΜΗ
Το κάθε απόσπασμα αποτελεί και ιδιαίτερη ενότητα:
Απ. 1: Η πείνα και η στέρηση έχουν εξασθενήσει σωματικά τους πολιορκημένους.
Απ. 2: Η ομορφιά της φύσης την άνοιξη μεγαλώνει την αγάπη για τη ζωή.
Απ. 3: Η πλεονεκτική θέση και υπεροχή των εχθρών απέναντι στους Μεσολογγίτες.
ρητός = ξεκάθαρος, σαφής, κατηγορηματικός.
ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Απόσπασμα 2:
Το απόσπασμα αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το απόσπασμα 1.
Εδώ παρουσιάζεται η φύση στην ομορφότερή της ώρα, την άνοιξη. Την άνοιξη όλα ανανεώνονται, η ομορφιά της φύσης κατακλύζει τα πάντα, ενώ παντού επικρατεί η εύθυμη διάθεση, η χαρά και το κέφι. Μπροστά σ' αυτό το θαύμα της αναγέννησης της φύσης, η αγάπη των πολιορκημένων για τη ζωή γίνεται μεγαλύτερη, ενώ η ιδέα του θανάτου βαριά και ασήκωτη.
Πολύ χαρακτηριστικά λέει ο ποιητής στο πεζό κείμενο των στοχασμών του που προηγείται: "Η ωραιότης της φύσης, που τους περιτριγυρίζει, αυξαίνει εις τους εχθρούς την ανυπομονησία να πάρουν τη χαριτωμένη γη, και εις τους πολιορκημένους τον πόνο ότι θα τη χάσουν". Η φύση λοιπόν, μ' αυτή την ανοιξιάτικη έκρηξη ομορφιάς της, γίνεται ένας "πειρασμός", μια πρόκληση που δελεάζει τους πολιορκημένους, καθώς τους καλεί στη ζωή. Είναι φυσικό οι πολιορκημένοι, που αισθάνονται το θάνατο πολύ κοντά τους, να απελπίζονται και να λυπούνται ακόμη περισσότερο, όταν βλέπουν γύρω τους τη φύση στολισμένη με όλες τις ομορφιές της, όπως είναι την άνοιξη. Διότι ο θάνατος σε μια τέτοια εποχή πολλαπλασιάζεται και είναι σαν να πεθαίνει ο άνθρωπος όχι μια αλλά χίλιες φορές. Έτσι, η ψυχή τρέμει και για μια στιγμή παρασύρεται από την ομορφιά και τη γλύκα της ζωής, με κίνδυνο να ξεχάσει το χρέος προς την πατρίδα.
Απόσπασμα 3:
Τον ύμνο προς τη φύση διακόπτει ξαφνικά το σάλπισμα ενός από τους Έλληνες πολέμαρχους, που καλεί τους αγωνιστές σε πολεμικό συμβούλιο. Η στιγμή που γίνεται αυτό είναι καθοριστική, καθώς η σάλπιγγα πρέπει να διακόψει το μαγευτικό τραγούδι της άνοιξης, για να μη μειωθεί η ανδρεία των πολιορκημένων από τον πειρασμό αυτό. Ο ήχος της σάλπιγγας όμως ακούγεται πολύ σιγανός και αδύναμος, καθώς η πείνα έχει εξαντλήσει σωματικά τον σαλπιγκτή, ο οποίος δεν έχει δύναμη να φυσήξει. Γέλια ξεσπούν στο εχθρικό στρατόπεδο στο άκουσμα του ξέπνοου σαλπίσματος του Έλληνα πολέμαρχου. Ο Αράπης (Αιγύπτιος) σαλπιγκτής, για να ειρωνευτεί τους Μεσολογγίτες και να τους μειώσει το ηθικό παίρνει τη σάλπιγγά του και σαλπίζει δυνατά, γεμίζοντας τον αέρα με ισχυρούς ήχους. Το σάλπισμά του, δυνατό και βροντερό, φτάνει απειλητικό στο αντίπαλο στρατόπεδο, με αποτέλεσμα να προκαλέσει τον τρόμο και την απελπισία στους πολιορκημένους.
ΙΔΕΕΣ
• Η μεγάλη αγάπη που νιώθει ο κάθε άνθρωπος για την ιδιαίτερή του πατρίδα (φιλοπατρία), καθώς και η νοσταλγία και ο πόνος του όταν βρίσκεται μακριά της, στην ξενιτιά.
• Η ομορφιά μιας χώρας συμπληρώνεται από την απουσία ξένου τυραννικού ζυγού.
• Πραγματικά ευτυχισμένος θεωρείται ο άνθρωπος που ζει αλλά και πεθαίνει στην πατρίδα του.
Ανάλυση
Απρίλης Άνοιξη Εποχή του Έρωτα
Άνθια / καρποί άρματα (αντίθεση)
Εικόνες της Φύσης
1. Γη = _____________________________________________________________
2. Θάλασσα= ________________________________________________________
3. Ουρανός= ________________________________________________________
4. Λίμνη= __________________________________________________________
5. Σκουληκάκι= ______________________________________________________
Συμπέρασμα= Μάγεμα η Φύση / όνειρο – χάρη
Μαύρη πέτρα
Ξερό χορτάρι Μοιάζουν ολόχρυσα
«Όποιος πεθάνει ... πεθαίνει». Γιατί;
Αθ. Διάκος: ____________________________________________________________
______________________________________________________________________
Τι σημαίνει ο τελευταίος στίχος;
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Εργασίες
1. Για ποιο λόγο ο ποιητής περιγράφει τη φύση με τόση ομορφιά; Τι θέλει να δείξει;
2. Φανταστείτε πώς θα νιώθατε αν βρισκόσαστε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι;
ΕΙΣ ΑΓΑΡΗΝΟΥΣ
1. Ποιες θεματικές ενότητες περιλαμβάνει η εισαγωγική ενότητα; Τι περιγράφει στη καθεμιά;
2. Με ποιους συνδέει ο ποιητής το Θεό και τον Ήλιο; Γιατί; Πώς περιγράφονται (και σε σχέση με τους απλούς ανθρώπους); (β’ σκηνή)
3. Ποια είναι η θέση του ποιητή έναντι των τυράννων;
4. Ποιο είναι το κεντρικό θέμα - ιδέα της ωδής;
5. Πώς αποδεικνύεται η θρησκευτικότητα του Κάλβου;
6. Τι είναι η Αρετή για τον Κάλβο;
7. Σχολιασμός αδίδακτου λογοτεχνικού κειμένου:
Ανώνυμου του Έλληνος, «Ελληνική Νομαρχία»
«Ποιος αγνοεί, ότι ο κύριος στοχασμός των αλλογενών δυνάστων είναι εις το να προσπαθήσουν να κάμουν το ίδιόν όφελος με την ζημίαν των άλλων; (...) Δεν ηξεύρετε, ω Έλληνες, ότι η αρετή την σήμερον δεν ευρίσκεται εις τους θρόνους; Δεν ηξεύρετε ότι οι Έλληνες μισούνται δούλοι, επειδή ήθελε τους φθονήσει ελευθέρους κάθε μεγάλη δυναστεία από τας παρούσας των αλλογενών; Αλλά, τέλος πάντων, υποθέτοντας κανένα από αυτούς τους δυνάστας οπωσούν φιλέλληνα, δεν ηξεύρετε, ότι μόνος του δεν ημπορεί να κάμει το ουδέν, και ότι οι επίτροποί του ή είναι εχθροί μας, ή είναι αδιάφοροι, ή τέλος πάντων, άσωτοι και διεφθαρμένοι τα ήθη;»
Τι κοινό έχει το παραπάνω απόσπασμα με την ωδή «Εις Αγαρηνούς»;
8. Αφού μελετήσετε προσεκτικά την ωδή «Εις Αγαρηνούς», να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με το πώς μπορούν οι λαοί που βρίσκονται κάτω από τυραννικό καθεστώς να κατακτήσουν την ελευθερία τους.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Ποιες θεματικές ενότητες περιλαμβάνει η εισαγωγική ενότητα; Τι περιγράφει στη καθεμιά;
Περιλαμβάνει δύο υποενότητες: 1η (α-δ) με θέμα το ΘΕΟ και 2η (ε-ζ) με θέμα τον ΗΛΙΟ. Ο π. ομολογεί την ύπαρξη ενός και μόνου θεού ο οποίος από ψηλά επισκοπεί τα έργα των χειρών του, ενώ κάτω από τα πόδια του ζουν τα έθνη και οι λαοί. Η φωνή του θεού ακούγεται ως φωνή δικαιοσύνης. Τιμωρεί τους ΑΝΟΜΟΥΣ στέλλοντας τους στον Άδη, ενώ οι ψυχές των ΔΙΚΑΙΩΝ ανεβαίνουν στον ουρανό τυλιγμένες στο ΦΩΣ και στη ΔΟΞΑ. Ο ΗΛΙΟΣ κυριαρχεί φωτίζοντας τη γη και τα έργα των ανθρώπων, ώσπου χάνεται και πέφτει η νύκτα.
2. Με ποιους συνδέει ο ποιητής το θεό και τον ήλιο; Γιατί; Πώς περιγράφονται (και σε σχέση με τους απλούς ανθρώπους); (β’ σκηνή)
Συνδέει με τους ΤΥΡΑΝΝΟΥΣ, διότι έχουν την αξίωση να λατρεύονται, θέλουν βωμούς, θυμιάματα, ύμνους, παραβάλλοντας τους ΕΑΥΤΟΥΣ τους με το θεό ή τον ήλιο. Παρουσιάζονται ως ύψιστοι, λαμπρότεροι των άλλων, ως μοναδικοί ευεργέτες των ανθρώπων. Στην ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ άδικοι, άσπλαχνοι, καταδιώκουν την αρετή (=δικαιοσύνη) και τους ενάρετους ανθρώπους, καταπατούν το νόμο.
Θερίζουν για τους εαυτούς τους ότι οι άνθρωποι δημιουργούν για τα παιδιά τους. Οι άνθρωποι θαλασσοδέρνονται, κινδυνεύουν, ξενιτεύονται για να βρουν τροφή που τους την αρπάζουν οι Τύραννοι.
Οι άνθρωποι θέλουν να ζουν ειρηνικά, αλλά οι Τ. τους παρασύρουν σε φονικούς πολέμους. Δε ζητούν μόνο τον ιδρώτα τους, αλλά και την ίδια τη ζωή τους, ιδιαίτερα όταν διαπιστώσουν κάποια διαμαρτυρία ή κάποια απελευθερωτική κίνηση. Αν οι ανθρ θέλουν να ακολουθήσουν το θείο νουθέτημα, τους περιμένουν βασανιστήρια, φυλακίσεις, θάνατος.
3. Ποια είναι η θέση του ποιητή έναντι των τυράννων;
Δεν τους φοβάται, δεν τους προσκυνάει. Προτιμά τον θάνατο παρά να ατιμάσει τα γόνατα του. Θεωρεί ατιμία το να γονατίσει μπροστά στον Τ. Τους αντιμετωπίζει με θάρρος, περηφάνια, αξιοπρέπεια και αδιαφορία.
4. Ποιο είναι το κεντρικό θέμα - ιδέα της ωδής;
Ο άνθρωπος πρέπει να αγωνίζεται με όλη τη δύναμη ενάντια στην Τυραννία με σκοπό την απόκτηση της Ελευθερίας του, ένα αγαθό φυσικό για τον κάθε άνθρωπο.
5. Πώς αποδεικνύεται η θρησκευτικότητα του Κάλβου;
Η αναφορά του Κάλβου στις πρώτες στροφές.
6. Τι είναι η Αρετή για τον Κάλβο;
Σύνθετη και υψηλή ιδιότητα, που αποτελείται από πολλές αρετές και που χαρακτηρίζει τον άξιο και σωστό άνθρωπο (ηθική διάσταση). Κυρίως όμως αυτό που διαμόρφωσαν οι γάλλοι εγκυκλοπαιδιστές: Αρετή = δικαιοσύνη. Ένας άνθρωπος είναι δίκαιος, όταν όλες οι πράξεις του τείνουν στο κοινό καλό.
2. Με ποιους συνδέει ο ποιητής το Θεό και τον Ήλιο; Γιατί; Πώς περιγράφονται (και σε σχέση με τους απλούς ανθρώπους); (β’ σκηνή)
3. Ποια είναι η θέση του ποιητή έναντι των τυράννων;
4. Ποιο είναι το κεντρικό θέμα - ιδέα της ωδής;
5. Πώς αποδεικνύεται η θρησκευτικότητα του Κάλβου;
6. Τι είναι η Αρετή για τον Κάλβο;
7. Σχολιασμός αδίδακτου λογοτεχνικού κειμένου:
Ανώνυμου του Έλληνος, «Ελληνική Νομαρχία»
«Ποιος αγνοεί, ότι ο κύριος στοχασμός των αλλογενών δυνάστων είναι εις το να προσπαθήσουν να κάμουν το ίδιόν όφελος με την ζημίαν των άλλων; (...) Δεν ηξεύρετε, ω Έλληνες, ότι η αρετή την σήμερον δεν ευρίσκεται εις τους θρόνους; Δεν ηξεύρετε ότι οι Έλληνες μισούνται δούλοι, επειδή ήθελε τους φθονήσει ελευθέρους κάθε μεγάλη δυναστεία από τας παρούσας των αλλογενών; Αλλά, τέλος πάντων, υποθέτοντας κανένα από αυτούς τους δυνάστας οπωσούν φιλέλληνα, δεν ηξεύρετε, ότι μόνος του δεν ημπορεί να κάμει το ουδέν, και ότι οι επίτροποί του ή είναι εχθροί μας, ή είναι αδιάφοροι, ή τέλος πάντων, άσωτοι και διεφθαρμένοι τα ήθη;»
Τι κοινό έχει το παραπάνω απόσπασμα με την ωδή «Εις Αγαρηνούς»;
8. Αφού μελετήσετε προσεκτικά την ωδή «Εις Αγαρηνούς», να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με το πώς μπορούν οι λαοί που βρίσκονται κάτω από τυραννικό καθεστώς να κατακτήσουν την ελευθερία τους.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Ποιες θεματικές ενότητες περιλαμβάνει η εισαγωγική ενότητα; Τι περιγράφει στη καθεμιά;
Περιλαμβάνει δύο υποενότητες: 1η (α-δ) με θέμα το ΘΕΟ και 2η (ε-ζ) με θέμα τον ΗΛΙΟ. Ο π. ομολογεί την ύπαρξη ενός και μόνου θεού ο οποίος από ψηλά επισκοπεί τα έργα των χειρών του, ενώ κάτω από τα πόδια του ζουν τα έθνη και οι λαοί. Η φωνή του θεού ακούγεται ως φωνή δικαιοσύνης. Τιμωρεί τους ΑΝΟΜΟΥΣ στέλλοντας τους στον Άδη, ενώ οι ψυχές των ΔΙΚΑΙΩΝ ανεβαίνουν στον ουρανό τυλιγμένες στο ΦΩΣ και στη ΔΟΞΑ. Ο ΗΛΙΟΣ κυριαρχεί φωτίζοντας τη γη και τα έργα των ανθρώπων, ώσπου χάνεται και πέφτει η νύκτα.
2. Με ποιους συνδέει ο ποιητής το θεό και τον ήλιο; Γιατί; Πώς περιγράφονται (και σε σχέση με τους απλούς ανθρώπους); (β’ σκηνή)
Συνδέει με τους ΤΥΡΑΝΝΟΥΣ, διότι έχουν την αξίωση να λατρεύονται, θέλουν βωμούς, θυμιάματα, ύμνους, παραβάλλοντας τους ΕΑΥΤΟΥΣ τους με το θεό ή τον ήλιο. Παρουσιάζονται ως ύψιστοι, λαμπρότεροι των άλλων, ως μοναδικοί ευεργέτες των ανθρώπων. Στην ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ άδικοι, άσπλαχνοι, καταδιώκουν την αρετή (=δικαιοσύνη) και τους ενάρετους ανθρώπους, καταπατούν το νόμο.
Θερίζουν για τους εαυτούς τους ότι οι άνθρωποι δημιουργούν για τα παιδιά τους. Οι άνθρωποι θαλασσοδέρνονται, κινδυνεύουν, ξενιτεύονται για να βρουν τροφή που τους την αρπάζουν οι Τύραννοι.
Οι άνθρωποι θέλουν να ζουν ειρηνικά, αλλά οι Τ. τους παρασύρουν σε φονικούς πολέμους. Δε ζητούν μόνο τον ιδρώτα τους, αλλά και την ίδια τη ζωή τους, ιδιαίτερα όταν διαπιστώσουν κάποια διαμαρτυρία ή κάποια απελευθερωτική κίνηση. Αν οι ανθρ θέλουν να ακολουθήσουν το θείο νουθέτημα, τους περιμένουν βασανιστήρια, φυλακίσεις, θάνατος.
3. Ποια είναι η θέση του ποιητή έναντι των τυράννων;
Δεν τους φοβάται, δεν τους προσκυνάει. Προτιμά τον θάνατο παρά να ατιμάσει τα γόνατα του. Θεωρεί ατιμία το να γονατίσει μπροστά στον Τ. Τους αντιμετωπίζει με θάρρος, περηφάνια, αξιοπρέπεια και αδιαφορία.
4. Ποιο είναι το κεντρικό θέμα - ιδέα της ωδής;
Ο άνθρωπος πρέπει να αγωνίζεται με όλη τη δύναμη ενάντια στην Τυραννία με σκοπό την απόκτηση της Ελευθερίας του, ένα αγαθό φυσικό για τον κάθε άνθρωπο.
5. Πώς αποδεικνύεται η θρησκευτικότητα του Κάλβου;
Η αναφορά του Κάλβου στις πρώτες στροφές.
6. Τι είναι η Αρετή για τον Κάλβο;
Σύνθετη και υψηλή ιδιότητα, που αποτελείται από πολλές αρετές και που χαρακτηρίζει τον άξιο και σωστό άνθρωπο (ηθική διάσταση). Κυρίως όμως αυτό που διαμόρφωσαν οι γάλλοι εγκυκλοπαιδιστές: Αρετή = δικαιοσύνη. Ένας άνθρωπος είναι δίκαιος, όταν όλες οι πράξεις του τείνουν στο κοινό καλό.
Ο ΔΩΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΓΥΦΤΟΥ
Ο ΔΩΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΓΥΦΤΟΥ
του Κωστή Παλαμά
Κωστής Παλαμάς, Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου
απόσπασμα από τον Προφητικό)
Μες τις παινεμένες χώρες, Χώρα
παινεμένη, θα 'ρθει κι η ώρα,
και θα πέσεις, κι από σέν' απάνου η Φήμη
το στερνό το σάλπισμά της θα σαλπίσει
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση.
Πάει το ψήλος σου, το χτίσμα σου συντρίμι.
Θα 'ρθει κι η ώρα• εσένα ήταν ο δρόμος
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση,
σαν το δρόμο του ήλιου• γέρνεις• όμως
το πρωί για σε δε θα γυρίσει.
Και θα σβήσεις καθώς σβήνουνε λιβάδια
από μάισσες φυτρωμένα με γητειές•
πιο αλαφρά του περασμού σου τα σημάδια
κι από τις δροσοσταλαματιές•
θα σε κλαιν' τα κλαψοπούλια στ' αχνά βράδια
και στα μνήματα οι κλωνόγυρτες ιτιές.
...................................................
Και θα φύγεις κι απ' το σάπιο το κορμί,
ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα,
και δε θά' βρει το κορμί μια σπιθαμή
μες στη γη για να την κάμει μνήμα,
κι άθαφτο θα μείνει το ψοφίμι,
να το φάνε τα σκυλιά και τα ερπετά,
κι ο Καιρός μέσα στους γύρους του τη μνήμη
κάποιου σκέλεθρου πανάθλιου θα βαστά.
Όσο να σε λυπηθεί της αγάπης ο Θεός,
και να ξημερώσει μιαν αυγή,
και να σε καλέσει ο λυτρωμός,
ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα!
Και θ' ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή,
θα γθυθείς της αμαρτίας το ντύμα,
και ξανά κυβερνημένη κι αλαφρή,
θα σαλέψεις σαν τη χλόη, σαν το πουλί,
σαν το κόρφο το γυναικείο,
σαν το κύμα,
και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
στου Κακού τη σκάλα,
για τ' ανέβασμα ξανά που σε καλεί
θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
Τα φτερά, τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα!
Α. ΑΝΑΛΥΣΗ-ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο "Δωδεκάλογος του Γύφτου" είναι ένα συνθετικό ποίημα που εκδόθηκε το 1907 και αποτελείται από δώδεκα λόγους. Σ' αυτό ο γύφτος συμβολίζει την ψυχή που δεν υποτάσσεται σε τίποτα, αλλά συνέχεια προσπαθεί να δημιουργήσει κάτι καινούργιο και στερεό, γκρεμίζοντας ο,τιδήποτε παλιό. Το ποίημα του σχολικού βιβλίου είναι απόσπασμα από τον "Προφητικό", τον όγδοο από τους δώδεκα λόγους. Ο Κ. Παλαμάς έγραψε τον "Προφητικό" δέκα χρόνια μετά την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Σ' αυτόν ο ποιητής παρουσιάζει ως προφητείες τα γεγονότα που έχουν ήδη συμβεί στην εποχή του. Το σκηνικό τοποθετείται στο Βυζάντιο. Η πολιτική ηγεσία είχε παραδοθεί στην αδιαφορία και τη διαφθορά, με αποτέλεσμα να μην πάρει είδηση την τουρκική απειλή, που ολοένα και πλησίαζε. Στο απόσπασμα του σχολικού βιβλίου ο ποιητής - προφήτης πληγωμένος από την αδιαφορία της πολιτικής ηγεσίας και των συμπολιτών του, προβλέπει αρχικά τον ξεπεσμό της χώρας του, αλλά στο τέλος εκφράζει την ελπίδα για την ανάσταση και αναγέννηση του ελληνικού έθνους.
2. ΓΛΩΣΣΙΚΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
• Φήμη = αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή θεά, προσωποποίηση των διαδόσεων και αγγελιαφόρος των νικών.
• το ψήλος = το ύψος, το ανάστημα
• μάισσες = μάγισσες
• γητεία = μάγια
• Ψυχή = εδώ πρόκειται για την ψυχή της πολιτείας, της χώρας
• σκέλεθρο = ο σκελετός
3. ΔΟΜΗ
• 1η Ενότητα: (Στίχοι 1-24). Η προφητεία της καταστροφής.
• 2η Ενότητα: (Στίχοι 25-41). Η ελπίδα της ανάστασης.
4. ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Ο ποιητής προφητεύει την παρακμή της ελληνικής πολιτείας από την εποχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας και ύστερα. Προβλέπει πως θα' ρθει η ώρα που η Χώρα θα πέσει, γεγονός που θα διαδοθεί σ' όλο τον κόσμο. Η θεά Φήμη θα στείλει παντού το τελευταίο της σάλπισμα. Επίσης, προβλέπει ότι η Χώρα θα χάσει το μεγαλείο της και θα καταστραφεί. Στη συνέχεια παρομοιάζει την ιστορική διαδρομή της πολιτείας με την πορεία του ήλιου. `Οπως ο ήλιος, έτσι και η χώρα έλαμψε, όμως τώρα είναι η ώρα να δύσει οριστικά. Η πολιτεία θα χαθεί, όπως χάνονται τα μαγεμένα λιβάδια από τις μάγισσες στα παραμύθια. Η Χώρα θα καταστραφεί και δε θ' αφήσει τίποτα πίσω της. Αφού χαθεί η πολιτεία, θα κλαινε τα πουλιά στα μνήματα και οι ιτιές θα γέρνουν θρηνητικά. Το πτώμα της πολιτείας θα μείνει άθαφτο και θα αποτελέσει λεία για τα σκυλιά και τα ερπετά. Οι μεταγενέστεροι θα τη θυμούνται σαν ένα άθλιο σκελετό. Σ' αυτή την κατάσταση θα βρίσκεται η Ψυχή της Χώρας μέχρι να τη λυπηθεί ο Θεός της αγάπης και να την απαλλάξει από την αμαρτία. Η Ψυχή της πολιτείας, που είχε φτάσει στο τελευταίο σκαλοπάτι του ξεπεσμού, θα ανεβεί τη σκάλα που οδηγεί στο καλό. Θα νιώσει να φυτρώνουν πάνω της τα παλιά της φτερά, που θα τη βοηθήσουν να ξαναποκτήσει τη χαμένη της δόξα.
5. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
Η Ελλάδα ποτέ δε θα χαθεί. ακόμη κι αν έχει καταστραφεί προσωρινά, θα ξαναποκτήσει την παλιά δόξα της και θα αποκαταστήσει το εθνικό της γόητρο.
ΕΙΔΙΚΑ
(Απόσπασμα από τον Προφητικό) (Κ.Ν.Λ. Α΄ Λυκείου, σσ. 413-415)
Είδος: Μεγάλο επικολυρικό ποίημα με χαλαρή μυθική ενότητα χωρισμένο σε 12 λόγους. Είναι αποσπασματικό, όπως τονίζει ο Παλαμάς. Το ενώνει ο όμως η ταυτότητα του ήρωα, του Γύφτου, το εγώ του ποιητή που είναι πίσω από το Γύφτο, πότε κρυφά και πότε φανερά.
Θέμα: Ο ποιητής-προφήτης εκφράζει τον πόνο του αλλά και την ελπίδα για ανάσταση του έθνους μετά την παρακμή.
Γύφτος: Ο Π. διαλέγει το Γύφτο όχι γιατί θέλει να τον εξυψώσει ή τη φυλή του αλλά γιατί μοιάζει με την ψυχή του ποιητή: αδέσμευτος, ελεύθερος, ανυπότακτος, δεν έχει πατρίδα, αναζητεί πάντα κάτι, ζητά να δημιουργήσει, αποτυγχάνει, γίνεται αρνητής, μετά δημιουργός αξιών. Γκρεμίζει τα πάντα, τα σάπια και χτίζει καινούρια και γερά. Ο Κ. Τσάτσος παρατηρεί: «κανένας γύφτος δεν είναι σαν το Γύφτο του Δωδεκάλογου. Μονάχα ο ποιητής είναι σαν αυτό. Μα πήρε από τους πραγματικούς γύφτους την εξωτερική έκφραση. Ο Π. χρησιμοποιώντας το Γύφτο διευκολύνεται μεν, αλλά δεν αποποιείται την ευθύνη των ιδεών του έργου.»
Εποχή που γράφτηκε: 1899 – 1907= Δίσεκτα χρόνια για τον ελληνισμό.
Χρόνος που αναφέρεται: 14ος αι. παρακμή Βυζαντίου = παραλληλισμός των δύο εποχών.
Τόπος: Θράκη, έξω από την Κωνσταντινούπολη. Όχι τυχαία η εκλογή. Είναι το σταυροδρόμι, το χωνευτήρι των λαών και των ιδεών Δύσης – Ανατολής, Χριστιανισμού, Ελληνισμού και Βαρβάρων. Είναι κοσμογονικός αυτός ο τόπος. Όλοι χωράνε σε τέτοιο τόπο, ακόμα και οι γύφτοι.
• Ποιο μήνυμα στέλλει ο ποιητής;
Μήνυμα αισιόδοξο, ελπίδας για αποκατάσταση του εθνικού γοήτρου και εξευτελισμού μετά την ήττα του 1897.
• Ο ποιητής μιλά ως προφήτης• σε ποια όμως ενότητα βρίσκεται η πραγματική προφητεία και γιατί;
Όχι βέβαια στην πρώτη, διότι μας μιλά για τον ξεπεσμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, κάτι που ήταν γνωστό. Βρίσκεται στη β’, γιατί εκεί γίνεται λόγος για την αναγέννηση του ελληνισμού, είναι δηλ. η Μεγάλη Ιδέα, η πεποίθηση ότι θα ξαναπάρει η Ελλάδα τα χαμένα εδάφη, θα ξαναζήσει η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
• Πώς φαίνεται η παρακμή και ο ξεπεσμός στην α’ ενότητα;
Από τα ρήματα και τις λέξεις που χρησιμοποιεί: θα πέσεις, το στερνό το σάλπισμα, συντρίμι, γέρνεις, θα σβήσεις, θα σε κλαιν, θα φύγεις, ψοφίμι, σκέλεθρο.
Δύση του ήλιου = δύση πολιτείας.
• Με ποιες λέξεις εκφράζεται η ελπίδα της ανάστασης στη β’ ενότητα;
Θα ξημερώσεις, θα σε καλέσει ο λυτρωμός, θα ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή, θα φυτρώσουν τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα.
• Στην α’ ενότητα για ποια χώρα μιλά, πώς τη χαρακτηρίζει και γιατί; Τι προφητεύει;
Α. Χώρα είναι το Βυζάντιο, η παλιά μεγάλη αυτοκρατορία.
Β. Τη χαρακτηρίζει «χώρα παινεμένη μες στις παινεμένες» θέλοντας να δείξει με το χαρακτηρισμό αυτό το παλιό της μεγαλείο, τη δύναμη και τη δόξα.
Γ. Προφητεύει την παρακμή, τον ξεπεσμό της, τη φθορά και τη διάλυσή της.
• Στη β’ ενότητα σε ποιον απευθύνεται ο ποιητής; Τι σημαίνει η φράση «παραδαρμένη από το κρίμα»; Ποιο είναι το τελικό μήνυμα;
Α. Απευθύνεται στην προσωποποιημένη ψυχή της πολιτείας, την Ελλάδα, με τη φράση «ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα».
Β. Η φράση αυτή αναφέρεται στα λάθη που κατά καιρούς έγιναν στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας. Λάθη που την οδήγησαν στο τελευταίο σκαλοπάτι της καταστροφής.
Γ. Μήνυμα αισιόδοξο, θα έρθει η ημέρα της αναγέννησης.
• Ποιος ο στόχος του Π. όταν προφητεύει;
Να κάνει τους συμπατριώτες του να συνειδητοποιήσουν την κατάσταση στην οποία έχει περιπέσει το έθνος και να συσπειρωθούν για την ανάστασή του.
• Ποια τεχνική χρησιμοποιεί;
Αυτά που βλέπει και στοχάζεται ο ίδιος ο Ποιητής, τα βάζει στο στόμα ενός προφήτη που μιλάει από το παρελθόν προβλέποντας δήθεν το μέλλον. Για τον ίδιο τον Ποιητή είναι ήδη παρελθόν και παρόν.
• Ποια στοιχεία δίνουν στο ποίημα προφητικό χαρακτήρα;
Διακρίνουμε τρία στοιχεία.
Α. Συνεχής χρήση μορίου ΘΑ= αναγωγή στο μέλλον.
Β. Αποκαλυπτικός χαρακτήρας λόγου= ο λ. αποκαλύπτει και προβάλλει στο παρόν τις εικόνες και τα γεγονότα του μέλλοντος.
Γ. Επίσημη και αφοριστική γλώσσα= θυμίζει προφητείες Παλαιάς Διαθήκης. Προσθέτει και αρκετά λυρικά στοιχεία, ώστε η γλώσσα να γίνει πιο ποιητική. Χρησιμοποιεί πολλά ΚΑΙ= επομένως παρατακτική σύνδεση.
του Κωστή Παλαμά
Κωστής Παλαμάς, Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου
απόσπασμα από τον Προφητικό)
Μες τις παινεμένες χώρες, Χώρα
παινεμένη, θα 'ρθει κι η ώρα,
και θα πέσεις, κι από σέν' απάνου η Φήμη
το στερνό το σάλπισμά της θα σαλπίσει
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση.
Πάει το ψήλος σου, το χτίσμα σου συντρίμι.
Θα 'ρθει κι η ώρα• εσένα ήταν ο δρόμος
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση,
σαν το δρόμο του ήλιου• γέρνεις• όμως
το πρωί για σε δε θα γυρίσει.
Και θα σβήσεις καθώς σβήνουνε λιβάδια
από μάισσες φυτρωμένα με γητειές•
πιο αλαφρά του περασμού σου τα σημάδια
κι από τις δροσοσταλαματιές•
θα σε κλαιν' τα κλαψοπούλια στ' αχνά βράδια
και στα μνήματα οι κλωνόγυρτες ιτιές.
...................................................
Και θα φύγεις κι απ' το σάπιο το κορμί,
ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα,
και δε θά' βρει το κορμί μια σπιθαμή
μες στη γη για να την κάμει μνήμα,
κι άθαφτο θα μείνει το ψοφίμι,
να το φάνε τα σκυλιά και τα ερπετά,
κι ο Καιρός μέσα στους γύρους του τη μνήμη
κάποιου σκέλεθρου πανάθλιου θα βαστά.
Όσο να σε λυπηθεί της αγάπης ο Θεός,
και να ξημερώσει μιαν αυγή,
και να σε καλέσει ο λυτρωμός,
ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα!
Και θ' ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή,
θα γθυθείς της αμαρτίας το ντύμα,
και ξανά κυβερνημένη κι αλαφρή,
θα σαλέψεις σαν τη χλόη, σαν το πουλί,
σαν το κόρφο το γυναικείο,
σαν το κύμα,
και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
στου Κακού τη σκάλα,
για τ' ανέβασμα ξανά που σε καλεί
θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
Τα φτερά, τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα!
Α. ΑΝΑΛΥΣΗ-ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο "Δωδεκάλογος του Γύφτου" είναι ένα συνθετικό ποίημα που εκδόθηκε το 1907 και αποτελείται από δώδεκα λόγους. Σ' αυτό ο γύφτος συμβολίζει την ψυχή που δεν υποτάσσεται σε τίποτα, αλλά συνέχεια προσπαθεί να δημιουργήσει κάτι καινούργιο και στερεό, γκρεμίζοντας ο,τιδήποτε παλιό. Το ποίημα του σχολικού βιβλίου είναι απόσπασμα από τον "Προφητικό", τον όγδοο από τους δώδεκα λόγους. Ο Κ. Παλαμάς έγραψε τον "Προφητικό" δέκα χρόνια μετά την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Σ' αυτόν ο ποιητής παρουσιάζει ως προφητείες τα γεγονότα που έχουν ήδη συμβεί στην εποχή του. Το σκηνικό τοποθετείται στο Βυζάντιο. Η πολιτική ηγεσία είχε παραδοθεί στην αδιαφορία και τη διαφθορά, με αποτέλεσμα να μην πάρει είδηση την τουρκική απειλή, που ολοένα και πλησίαζε. Στο απόσπασμα του σχολικού βιβλίου ο ποιητής - προφήτης πληγωμένος από την αδιαφορία της πολιτικής ηγεσίας και των συμπολιτών του, προβλέπει αρχικά τον ξεπεσμό της χώρας του, αλλά στο τέλος εκφράζει την ελπίδα για την ανάσταση και αναγέννηση του ελληνικού έθνους.
2. ΓΛΩΣΣΙΚΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
• Φήμη = αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή θεά, προσωποποίηση των διαδόσεων και αγγελιαφόρος των νικών.
• το ψήλος = το ύψος, το ανάστημα
• μάισσες = μάγισσες
• γητεία = μάγια
• Ψυχή = εδώ πρόκειται για την ψυχή της πολιτείας, της χώρας
• σκέλεθρο = ο σκελετός
3. ΔΟΜΗ
• 1η Ενότητα: (Στίχοι 1-24). Η προφητεία της καταστροφής.
• 2η Ενότητα: (Στίχοι 25-41). Η ελπίδα της ανάστασης.
4. ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Ο ποιητής προφητεύει την παρακμή της ελληνικής πολιτείας από την εποχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας και ύστερα. Προβλέπει πως θα' ρθει η ώρα που η Χώρα θα πέσει, γεγονός που θα διαδοθεί σ' όλο τον κόσμο. Η θεά Φήμη θα στείλει παντού το τελευταίο της σάλπισμα. Επίσης, προβλέπει ότι η Χώρα θα χάσει το μεγαλείο της και θα καταστραφεί. Στη συνέχεια παρομοιάζει την ιστορική διαδρομή της πολιτείας με την πορεία του ήλιου. `Οπως ο ήλιος, έτσι και η χώρα έλαμψε, όμως τώρα είναι η ώρα να δύσει οριστικά. Η πολιτεία θα χαθεί, όπως χάνονται τα μαγεμένα λιβάδια από τις μάγισσες στα παραμύθια. Η Χώρα θα καταστραφεί και δε θ' αφήσει τίποτα πίσω της. Αφού χαθεί η πολιτεία, θα κλαινε τα πουλιά στα μνήματα και οι ιτιές θα γέρνουν θρηνητικά. Το πτώμα της πολιτείας θα μείνει άθαφτο και θα αποτελέσει λεία για τα σκυλιά και τα ερπετά. Οι μεταγενέστεροι θα τη θυμούνται σαν ένα άθλιο σκελετό. Σ' αυτή την κατάσταση θα βρίσκεται η Ψυχή της Χώρας μέχρι να τη λυπηθεί ο Θεός της αγάπης και να την απαλλάξει από την αμαρτία. Η Ψυχή της πολιτείας, που είχε φτάσει στο τελευταίο σκαλοπάτι του ξεπεσμού, θα ανεβεί τη σκάλα που οδηγεί στο καλό. Θα νιώσει να φυτρώνουν πάνω της τα παλιά της φτερά, που θα τη βοηθήσουν να ξαναποκτήσει τη χαμένη της δόξα.
5. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
Η Ελλάδα ποτέ δε θα χαθεί. ακόμη κι αν έχει καταστραφεί προσωρινά, θα ξαναποκτήσει την παλιά δόξα της και θα αποκαταστήσει το εθνικό της γόητρο.
ΕΙΔΙΚΑ
(Απόσπασμα από τον Προφητικό) (Κ.Ν.Λ. Α΄ Λυκείου, σσ. 413-415)
Είδος: Μεγάλο επικολυρικό ποίημα με χαλαρή μυθική ενότητα χωρισμένο σε 12 λόγους. Είναι αποσπασματικό, όπως τονίζει ο Παλαμάς. Το ενώνει ο όμως η ταυτότητα του ήρωα, του Γύφτου, το εγώ του ποιητή που είναι πίσω από το Γύφτο, πότε κρυφά και πότε φανερά.
Θέμα: Ο ποιητής-προφήτης εκφράζει τον πόνο του αλλά και την ελπίδα για ανάσταση του έθνους μετά την παρακμή.
Γύφτος: Ο Π. διαλέγει το Γύφτο όχι γιατί θέλει να τον εξυψώσει ή τη φυλή του αλλά γιατί μοιάζει με την ψυχή του ποιητή: αδέσμευτος, ελεύθερος, ανυπότακτος, δεν έχει πατρίδα, αναζητεί πάντα κάτι, ζητά να δημιουργήσει, αποτυγχάνει, γίνεται αρνητής, μετά δημιουργός αξιών. Γκρεμίζει τα πάντα, τα σάπια και χτίζει καινούρια και γερά. Ο Κ. Τσάτσος παρατηρεί: «κανένας γύφτος δεν είναι σαν το Γύφτο του Δωδεκάλογου. Μονάχα ο ποιητής είναι σαν αυτό. Μα πήρε από τους πραγματικούς γύφτους την εξωτερική έκφραση. Ο Π. χρησιμοποιώντας το Γύφτο διευκολύνεται μεν, αλλά δεν αποποιείται την ευθύνη των ιδεών του έργου.»
Εποχή που γράφτηκε: 1899 – 1907= Δίσεκτα χρόνια για τον ελληνισμό.
Χρόνος που αναφέρεται: 14ος αι. παρακμή Βυζαντίου = παραλληλισμός των δύο εποχών.
Τόπος: Θράκη, έξω από την Κωνσταντινούπολη. Όχι τυχαία η εκλογή. Είναι το σταυροδρόμι, το χωνευτήρι των λαών και των ιδεών Δύσης – Ανατολής, Χριστιανισμού, Ελληνισμού και Βαρβάρων. Είναι κοσμογονικός αυτός ο τόπος. Όλοι χωράνε σε τέτοιο τόπο, ακόμα και οι γύφτοι.
• Ποιο μήνυμα στέλλει ο ποιητής;
Μήνυμα αισιόδοξο, ελπίδας για αποκατάσταση του εθνικού γοήτρου και εξευτελισμού μετά την ήττα του 1897.
• Ο ποιητής μιλά ως προφήτης• σε ποια όμως ενότητα βρίσκεται η πραγματική προφητεία και γιατί;
Όχι βέβαια στην πρώτη, διότι μας μιλά για τον ξεπεσμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, κάτι που ήταν γνωστό. Βρίσκεται στη β’, γιατί εκεί γίνεται λόγος για την αναγέννηση του ελληνισμού, είναι δηλ. η Μεγάλη Ιδέα, η πεποίθηση ότι θα ξαναπάρει η Ελλάδα τα χαμένα εδάφη, θα ξαναζήσει η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
• Πώς φαίνεται η παρακμή και ο ξεπεσμός στην α’ ενότητα;
Από τα ρήματα και τις λέξεις που χρησιμοποιεί: θα πέσεις, το στερνό το σάλπισμα, συντρίμι, γέρνεις, θα σβήσεις, θα σε κλαιν, θα φύγεις, ψοφίμι, σκέλεθρο.
Δύση του ήλιου = δύση πολιτείας.
• Με ποιες λέξεις εκφράζεται η ελπίδα της ανάστασης στη β’ ενότητα;
Θα ξημερώσεις, θα σε καλέσει ο λυτρωμός, θα ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή, θα φυτρώσουν τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα.
• Στην α’ ενότητα για ποια χώρα μιλά, πώς τη χαρακτηρίζει και γιατί; Τι προφητεύει;
Α. Χώρα είναι το Βυζάντιο, η παλιά μεγάλη αυτοκρατορία.
Β. Τη χαρακτηρίζει «χώρα παινεμένη μες στις παινεμένες» θέλοντας να δείξει με το χαρακτηρισμό αυτό το παλιό της μεγαλείο, τη δύναμη και τη δόξα.
Γ. Προφητεύει την παρακμή, τον ξεπεσμό της, τη φθορά και τη διάλυσή της.
• Στη β’ ενότητα σε ποιον απευθύνεται ο ποιητής; Τι σημαίνει η φράση «παραδαρμένη από το κρίμα»; Ποιο είναι το τελικό μήνυμα;
Α. Απευθύνεται στην προσωποποιημένη ψυχή της πολιτείας, την Ελλάδα, με τη φράση «ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα».
Β. Η φράση αυτή αναφέρεται στα λάθη που κατά καιρούς έγιναν στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας. Λάθη που την οδήγησαν στο τελευταίο σκαλοπάτι της καταστροφής.
Γ. Μήνυμα αισιόδοξο, θα έρθει η ημέρα της αναγέννησης.
• Ποιος ο στόχος του Π. όταν προφητεύει;
Να κάνει τους συμπατριώτες του να συνειδητοποιήσουν την κατάσταση στην οποία έχει περιπέσει το έθνος και να συσπειρωθούν για την ανάστασή του.
• Ποια τεχνική χρησιμοποιεί;
Αυτά που βλέπει και στοχάζεται ο ίδιος ο Ποιητής, τα βάζει στο στόμα ενός προφήτη που μιλάει από το παρελθόν προβλέποντας δήθεν το μέλλον. Για τον ίδιο τον Ποιητή είναι ήδη παρελθόν και παρόν.
• Ποια στοιχεία δίνουν στο ποίημα προφητικό χαρακτήρα;
Διακρίνουμε τρία στοιχεία.
Α. Συνεχής χρήση μορίου ΘΑ= αναγωγή στο μέλλον.
Β. Αποκαλυπτικός χαρακτήρας λόγου= ο λ. αποκαλύπτει και προβάλλει στο παρόν τις εικόνες και τα γεγονότα του μέλλοντος.
Γ. Επίσημη και αφοριστική γλώσσα= θυμίζει προφητείες Παλαιάς Διαθήκης. Προσθέτει και αρκετά λυρικά στοιχεία, ώστε η γλώσσα να γίνει πιο ποιητική. Χρησιμοποιεί πολλά ΚΑΙ= επομένως παρατακτική σύνδεση.
Παρασκευή 13 Φεβρουαρίου 2009
ΙΕΡΑ ΟΔΟΣ
«Ιερά Οδός», Άγγελου Σικελιανού
ΚΝΛ: Α’ Εν. Λυκ. σελ. 469-474
Βιογραφία Ποιητή σελ. 478
Έντονα λυρικό ποίημα με δραματικό χαρακτήρα, σε α’ ενικό πρόσωπο, έχει αφηγηματικό χαρακτήρα «εκφράζει ένα ζωηρό προσωπικό βίωμα του ποιητή μέσα στο οικείο αττικό τοπίο, το γεμάτο μνήμες από το παρελθόν.» Συμμετοχή του αφηγητή στη δράση.
Σχολιασμός: Ελευσίνα, Δρόμος της Ψυχής, στ. 47, Δήμητρα, Αλκμήνη, μυημένη
ΔΟΜΗ
1. στ. 1-27: Σκηνικό, μορφή περιπατητή, μετάβαση στο επόμενο μέρος
2. στ. 28-57: Ένταση. Περιγραφή περιστατικού με αρκούδες-σκέψεις ποιητή
3. στ. 58-67: Σχέση Μάνας - Παιδιού
4. στ. 68-85: Ο συμβολισμός της Αρκούδας
5. στ. 85-τέλος: Το όραμα της λύτρωσης και της ενότητας του κόσμου
Σκηνικό: Χώρος= Ιερά Οδός – Χρόνος= Δειλινό
Ψυχική διάθεση Ποιητή (στ 1-11): Βαριά διάθεση, ψυχική κόπωση,
Πρόσωπα: Η περιγραφή του περιστατικού με τις αρκούδες και οι σκέψεις του π. Βλέπει την αρκούδα ως σύμβολο της αιώνιας ΜΑΝΑΣ (=Γης) που βασανίζεται όταν βασανίζουν (=υποφέρει) το παιδί της. Παραδείγματα μανάδων: Δήμητρα, Αλκμήνη, Παναγία.
Εκτός από την αιώνια ΜΑΝΑ συμβολίζει και κάτι άλλο: στ. 76 κ.ε. Καταπίεση ανθρώπινου γένους→ όταν κάποιοι «γύφτοι» το κρατούν σκλαβωμένο, δεμένο με τις αλυσίδες και το αναγκάζουν να εκτελεί παραγγέλματα→ Κοσμοθεωρία Σικελιανού→ Πίστευε σε μια σφαιρική ενότητα του παντός και έβλεπε τον άνθρωπο ταυτισμένο με τη φύση. Αρκούδα= Μάνα Γη που η αφροσύνη του ανθρώπου την αλυσόδεσε και την υπέταξε, την υποδούλωσε στις επιθυμίες και στα προσωρινά συμφέροντά του, χωρίς να βλέπει το κακό που κάνει με αυτή την υποδούλωση.
Στ 93 κ.ε. Ποια είναι η αγωνία του π; Αγωνία για την ολοκλήρωση της ενότητας του κόσμου και την επικράτηση του πνεύματος.
Αισιόδοξο Μήνυμα; Οραματίζεται ότι θα’ ρθει κάποτε η ώρα όπου δε θα υπάρχουν Γύφτοι και Αρκούδες, καταπιεστές και καταπιεσμένοι, αλλά ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ συμφιλιωμένοι, άνθρωπος και φύση θα γιορτάσουν μαζί. Θα’ ρθει η ώρα της Λευτεριάς.
Γλώσσα: δημοτική με πλούσια εκφραστικά μέσα
Παρομοιώσεις: «σαν ίσκιοι»
Εικόνες: Ζωντανές «πληγή κ.ά.»
Ύφος: λυρικό, στοχαστικό, φιλοσοφικό, δραματικό
Στίχος: Ιαμβικός 11σύλλαβος, χωρίς ομοιοκαταληξία
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ: Σύγκριση με σημερινή εποχή= Ρόλος Ποίησης [να οδηγήσει τον άνθρωπο στο ΦΩΣ την αλήθεια με την αφύπνιση της ελεύθερης συνείδησης του].
→ Θρήνος για τον κατακερματισμό της ΖΩΗΣ ανθρωπισμός γνήσιος
→ Ύμνος για την ΑΓΑΠΗ και της ΕΙΡΗΝΗ και αληθινός
ΓΥΦΤΟΣ: Συμβολίζει:
1. τους διάφορους ισχυρούς ανθρώπους που καταπιέζουν και εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους (εκμεταλλευτές και εμπόρους των λαών) για το δικό τους συμφέρον.
2. τους ανθρώπους που πήγαν ενάντια στη φύση, τη Μάνα-Γη, έγιναν εχθροί της και την εκμεταλλεύονται.
Σύγκριση με τη σημερινή εποχή - Παραδείγματα
ΑΡΚΟΥΔΑ: Ο Γύφτος βάζει τις δύο αρκούδες να δώσουν παράσταση. Ακριβώς αυτή τη στιγμή ο ποιητής βυθίζεται στις σκέψεις και τους στοχασμούς του και βλέπει τα πάντα με τα μάτια της ψυχής. Έτσι βλέπει την αρκούδα ως:
1. ΣΥΜΒΟΛΟ της μάνας που υποφέρει, όταν βασανίζεται το παιδί της (φέρνει ως παραδείγματα μάνας τη Δήμητρα που υπέφερε για την Περσεφόνη, τη μάνα του Ηρακλή την Αλκμήνη και την Παναγία).
2. τους ΑΔΥΝΑΜΟΥΣ ανθρώπους (ή τα αδύναμα κράτη) που καταπιέζονται από τους ισχυρούς της Γης.
3. τη ΓΗ που ο άνθρωπος την έχει αλυσοδέσει σαν την αρκούδα, δηλ. Την εκμεταλλεύεται και την καταστρέφει ανελέητα. ΕΠΟΜΕΝΩΣ είναι σύμβολο παγκόσμιο και διαχρονικό.
Στίχος 107:
Το αισιόδοξο μήνυμα του ποιητή
Ελπίζει ότι κάποτε θα έρθει η μέρα της συμφιλίωσης και της αγάπης. Οραματίζεται ότι κάποτε θα έρθει η ώρα που η αρκούδα θα ελευ7ερωθεί από τα δεσμά του γύφτου. Ο άνθρωπος θα συμφιλιωθεί με τη φύση και δε θα θέλει να την καταστρέψει. Έτσι όλοι μαζί θα μπορέσουν να χαρούν τη ζωή.
Ποιος ο ρόλος της Ποίησης και του πνευματικού ανθρώπου απέναντι στα προβλήματα της ζωής; Σύγκριση θεματική και ιδεολογική με απόσπασμα από τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Γ. Ρίτσου.
------------------------ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ------------------------
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η "Ιερά Οδός" είναι ένα λυρικό συμβολικό ποίημα, εμπνευσμένο απ' τις αρχαίες ελληνικές παραδόσεις. Γράφτηκε το 1935, ανήκει στη σειρά "Ορφικά" και είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Σικελιανού. Το ποίημα έχει ως σκηνικό την Ιερά Οδό, το δρόμο δηλαδή που οδηγούσε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Εκεί τελούνταν τα ελευσίνια μυστήρια προς τιμή της θεάς Δήμητρας. Το ποίημα είναι γραμμένο στο πρώτο ενικό πρόσωπο και έχει αφηγηματικό χαρακτήρα. Σ' αυτό ο ποιητής περιγράφει καταστάσεις ανάλογες με αυτές που ζούσαν οι μυημένοι στα Ελευσίνια μυστήρια. Μας παρουσιάζει τον άνθρωπο που προσπαθεί να λυτρωθεί από τη σκλαβιά, αλλά δεν τα καταφέρνει, επειδή υποδούλωσε τη Μάνα - Γη (σύμβολο της μητρότητας και της αγάπης). Σε μια εποχή πολιτικής αστάθειας και συνεχών στρατιωτικών πραξικοπημάτων, ο Σικελιανός γράφει το ποίημα "Ιερά Οδός", για να τονίσει ότι η σωτηρία και η λύτρωση για τον ανόητο άνθρωπο βρίσκεται στην ταύτισή του με τους νόμους της ζωής και της φύσης.
2. ΓΛΩΣΣΙΚΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
• Ελευσίνα = παραλιακή πόλη της Αττικής, ένα από τα πιο σπουδαία θρησκευτικά κέντρα της αρχαιότητας. Εκεί τελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια προς τιμή της θεάς Δήμητρας, που αρχικά αποσκοπούσαν στη γονιμότητα της γης. Αργότερα η γιορτή αυτή πήρε συμβολικό χαρακτήρα.
• Ιερά Οδός = έτσι λεγόταν ο δρόμος από την Αθήνα προς την Ελευσίνα, γιατί από εκεί περνούσε η πομπή των Ελευσίνιων μυστηρίων.
• δρόμος της ψυχής = ο ποιητής εννοεί ότι αυτός ο δρόμος τον ωθούσε σε στοχασμό και περισυλλογή.
• αθεμωνιές = σωρός από δεμάτια θερισμένου σταριού.
• ακλούθααν = ακολουθούσαν.
• αβασκαντήρια = φυλακτό για αποφυγή ματιάσματος.
• ξόανα = λατρευτικά αγάλματα από ξύλο.
• Δήμητρα = η αρχαία θεά της γεωργίας, προστάτρια της οικογένειας και της γέννας. Πιστευόταν ότι ο Πλούτωνας άρπαξε την κόρη της Περσεφόνης κι αυτή θρηνούσε το χαμό της και την αναζητούσε παντού απελπισμένα.
• Αλκμήνη = Η μητέρα του ήρωα Ηρακλή, η οποία υπέφερε για το τραγικό τέλος του γιου της.
• πυρρός = κοκκινωπός, ξανθοκόκκινος.
• κάματος = καταπόνηση, κούραση, κόπος
• ορχιέμαι = χορεύω
• μούχρωμα = σούρουπο
3. ΔΟΜΗ
• 1η Ενότητα: (Στίχοι 1-27): Ο δρόμος που οδηγεί τον ποιητή στο στοχασμό
• 2η Ενότητα: (Στίχοι 28-57):Το περιστατικό με τις αρκούδες και οι σκέψεις του ποιητή.
• 3η Ενότητα: (Στίχοι 58-67): Ο πόνος της αρκούδας για το παιδί της
• 4η Ενότητα: (Στίχοι 68-85): Η αρκούδα γίνεται σύμβολο του πόνου
• 5η Ενότητα: (Στίχοι 86-107): Η ελπίδα της λύτρωσης και της ενότητας του κόσμου.
4. ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Ο ποιητής περπατά μόνος του το δρόμο που οδηγεί από την Αθήνα στην Ελευσίνα, στον τόπο όπου τελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια στην αρχαιότητα. Καθώς προχωρά νιώθει τον ήλιο να τρυπώνει στην καρδιά του. Αισθάνεται σαν τον άρρωστο που πρωτοβγαίνει στον κόσμο, έπειτα από πολύ καιρό και θέλει να κερδίσει το χαμένο χρόνο. Ξαφνικά του φαίνεται ότι ο δρόμος μεταμορφώθηκε σ' ένα μεγάλο ποταμό, γεγονός που του δίνει την ευκαιρία για σκέψη και περισυλλογή. `Οταν αντικρίζει μια πέτρα στην άκρη του δρόμου και κάθεται πάνω της, δεν μπορεί να ξεχωρίσει αν ξεκίνησε τώρα αυτό το δρόμο ή πριν από αιώνες. Ξαφνικά βλέπει ένα γύφτο να σέρνει πίσω του δυο αλυσοδεμένες αρκούδες. Ο γύφτος δίνει μια παράσταση μπροστά στον ποιητή. Καθώς χτυπά το ντέφι η μάνα αρκούδα χορεύει, θυμίζοντας στον ποιητή πονεμένη μάνα. Ο ποιητής βλέποντας την παράσταση, φέρνει στο νου του παραδείγματα μανάδων, που πόνεσαν για τα βάσανα των παιδιών τους (Δήμητρα, Αλκμήνη, Παναγία). Η μάνα αρκούδα ακολουθείται από το μικρό αρκουδάκι της, που δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ακόμα την πίκρα της σκλαβιάς. Καθώς περνά η ώρα, η αρκούδα κουράζεται και δεν μπορεί να χορέψει. Για να την αναγκάσει να συνεχίσει, ο γύφτος τραβά το χαλκά που είχε περασμένο από το ρουθούνι του μικρού αρκουδιού. Παρ' όλη την κούρασή της, η αρκούδα συνεχίζει το χορό, για να μην πονάει το παιδί της. Ο ποιητής θεωρεί την αρκούδα σύμβολο όλου του κόσμου και όλου του πόνου. Αυτός ο πόνος δεν έχει ξεπληρωθεί ακόμα. γι' αυτό η ανθρώπινη ψυχή βρίσκεται ακόμα στον `Αδη, δηλαδή στη σκλαβιά. Ο ποιητής ρίχνει μια δραχμή στο ντέφι του γύφτου, συμμετέχοντας έτσι σ' αυτά που διαδραματίζονται μπροστά του. `Επειτα, ο γύφτος και οι αρκούδες φεύγουν και ο ποιητής μένει πάλι μόνος. Καθώς επιστρέφει στην Ιερά Οδό, αναρωτιέται αν θα ενωθούν κάποτε οι ψυχές των ανθρώπων. Ο ποιητής νιώθει την καρδιά του να πνίγεται μέσα στο σκοτάδι από απελπισία για την τυχόν αρνητική απάντηση στο ερώτημά του. Τελικά, όμως ακούει ένα μουρμουρητό, που του λέει ότι θα' ρθει κάποτε η ώρα, που ο άνθρωπος θα λυτρωθεί από τη σκλαβιά και θα ενωθεί με τους συνανθρώπους του.
5. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
Ο ανόητος άνθρωπος προσπαθεί να λυτρωθεί από τη σκλαβιά, αλλά δεν τα καταφέρνει, επειδή υποδούλωσε τη Μάνα - Γη και ταυτόχρονα την ψυχή του. Κάποτε όμως η ανθρώπινη ψυχή θα λυτρωθεί και θα συμφιλιωθεί με τους νόμους της φύσης και της ζωής.
ΚΝΛ: Α’ Εν. Λυκ. σελ. 469-474
Βιογραφία Ποιητή σελ. 478
Έντονα λυρικό ποίημα με δραματικό χαρακτήρα, σε α’ ενικό πρόσωπο, έχει αφηγηματικό χαρακτήρα «εκφράζει ένα ζωηρό προσωπικό βίωμα του ποιητή μέσα στο οικείο αττικό τοπίο, το γεμάτο μνήμες από το παρελθόν.» Συμμετοχή του αφηγητή στη δράση.
Σχολιασμός: Ελευσίνα, Δρόμος της Ψυχής, στ. 47, Δήμητρα, Αλκμήνη, μυημένη
ΔΟΜΗ
1. στ. 1-27: Σκηνικό, μορφή περιπατητή, μετάβαση στο επόμενο μέρος
2. στ. 28-57: Ένταση. Περιγραφή περιστατικού με αρκούδες-σκέψεις ποιητή
3. στ. 58-67: Σχέση Μάνας - Παιδιού
4. στ. 68-85: Ο συμβολισμός της Αρκούδας
5. στ. 85-τέλος: Το όραμα της λύτρωσης και της ενότητας του κόσμου
Σκηνικό: Χώρος= Ιερά Οδός – Χρόνος= Δειλινό
Ψυχική διάθεση Ποιητή (στ 1-11): Βαριά διάθεση, ψυχική κόπωση,
Πρόσωπα: Η περιγραφή του περιστατικού με τις αρκούδες και οι σκέψεις του π. Βλέπει την αρκούδα ως σύμβολο της αιώνιας ΜΑΝΑΣ (=Γης) που βασανίζεται όταν βασανίζουν (=υποφέρει) το παιδί της. Παραδείγματα μανάδων: Δήμητρα, Αλκμήνη, Παναγία.
Εκτός από την αιώνια ΜΑΝΑ συμβολίζει και κάτι άλλο: στ. 76 κ.ε. Καταπίεση ανθρώπινου γένους→ όταν κάποιοι «γύφτοι» το κρατούν σκλαβωμένο, δεμένο με τις αλυσίδες και το αναγκάζουν να εκτελεί παραγγέλματα→ Κοσμοθεωρία Σικελιανού→ Πίστευε σε μια σφαιρική ενότητα του παντός και έβλεπε τον άνθρωπο ταυτισμένο με τη φύση. Αρκούδα= Μάνα Γη που η αφροσύνη του ανθρώπου την αλυσόδεσε και την υπέταξε, την υποδούλωσε στις επιθυμίες και στα προσωρινά συμφέροντά του, χωρίς να βλέπει το κακό που κάνει με αυτή την υποδούλωση.
Στ 93 κ.ε. Ποια είναι η αγωνία του π; Αγωνία για την ολοκλήρωση της ενότητας του κόσμου και την επικράτηση του πνεύματος.
Αισιόδοξο Μήνυμα; Οραματίζεται ότι θα’ ρθει κάποτε η ώρα όπου δε θα υπάρχουν Γύφτοι και Αρκούδες, καταπιεστές και καταπιεσμένοι, αλλά ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ συμφιλιωμένοι, άνθρωπος και φύση θα γιορτάσουν μαζί. Θα’ ρθει η ώρα της Λευτεριάς.
Γλώσσα: δημοτική με πλούσια εκφραστικά μέσα
Παρομοιώσεις: «σαν ίσκιοι»
Εικόνες: Ζωντανές «πληγή κ.ά.»
Ύφος: λυρικό, στοχαστικό, φιλοσοφικό, δραματικό
Στίχος: Ιαμβικός 11σύλλαβος, χωρίς ομοιοκαταληξία
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ: Σύγκριση με σημερινή εποχή= Ρόλος Ποίησης [να οδηγήσει τον άνθρωπο στο ΦΩΣ την αλήθεια με την αφύπνιση της ελεύθερης συνείδησης του].
→ Θρήνος για τον κατακερματισμό της ΖΩΗΣ ανθρωπισμός γνήσιος
→ Ύμνος για την ΑΓΑΠΗ και της ΕΙΡΗΝΗ και αληθινός
ΓΥΦΤΟΣ: Συμβολίζει:
1. τους διάφορους ισχυρούς ανθρώπους που καταπιέζουν και εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους (εκμεταλλευτές και εμπόρους των λαών) για το δικό τους συμφέρον.
2. τους ανθρώπους που πήγαν ενάντια στη φύση, τη Μάνα-Γη, έγιναν εχθροί της και την εκμεταλλεύονται.
Σύγκριση με τη σημερινή εποχή - Παραδείγματα
ΑΡΚΟΥΔΑ: Ο Γύφτος βάζει τις δύο αρκούδες να δώσουν παράσταση. Ακριβώς αυτή τη στιγμή ο ποιητής βυθίζεται στις σκέψεις και τους στοχασμούς του και βλέπει τα πάντα με τα μάτια της ψυχής. Έτσι βλέπει την αρκούδα ως:
1. ΣΥΜΒΟΛΟ της μάνας που υποφέρει, όταν βασανίζεται το παιδί της (φέρνει ως παραδείγματα μάνας τη Δήμητρα που υπέφερε για την Περσεφόνη, τη μάνα του Ηρακλή την Αλκμήνη και την Παναγία).
2. τους ΑΔΥΝΑΜΟΥΣ ανθρώπους (ή τα αδύναμα κράτη) που καταπιέζονται από τους ισχυρούς της Γης.
3. τη ΓΗ που ο άνθρωπος την έχει αλυσοδέσει σαν την αρκούδα, δηλ. Την εκμεταλλεύεται και την καταστρέφει ανελέητα. ΕΠΟΜΕΝΩΣ είναι σύμβολο παγκόσμιο και διαχρονικό.
Στίχος 107:
Το αισιόδοξο μήνυμα του ποιητή
Ελπίζει ότι κάποτε θα έρθει η μέρα της συμφιλίωσης και της αγάπης. Οραματίζεται ότι κάποτε θα έρθει η ώρα που η αρκούδα θα ελευ7ερωθεί από τα δεσμά του γύφτου. Ο άνθρωπος θα συμφιλιωθεί με τη φύση και δε θα θέλει να την καταστρέψει. Έτσι όλοι μαζί θα μπορέσουν να χαρούν τη ζωή.
Ποιος ο ρόλος της Ποίησης και του πνευματικού ανθρώπου απέναντι στα προβλήματα της ζωής; Σύγκριση θεματική και ιδεολογική με απόσπασμα από τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Γ. Ρίτσου.
------------------------ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ------------------------
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η "Ιερά Οδός" είναι ένα λυρικό συμβολικό ποίημα, εμπνευσμένο απ' τις αρχαίες ελληνικές παραδόσεις. Γράφτηκε το 1935, ανήκει στη σειρά "Ορφικά" και είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Σικελιανού. Το ποίημα έχει ως σκηνικό την Ιερά Οδό, το δρόμο δηλαδή που οδηγούσε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Εκεί τελούνταν τα ελευσίνια μυστήρια προς τιμή της θεάς Δήμητρας. Το ποίημα είναι γραμμένο στο πρώτο ενικό πρόσωπο και έχει αφηγηματικό χαρακτήρα. Σ' αυτό ο ποιητής περιγράφει καταστάσεις ανάλογες με αυτές που ζούσαν οι μυημένοι στα Ελευσίνια μυστήρια. Μας παρουσιάζει τον άνθρωπο που προσπαθεί να λυτρωθεί από τη σκλαβιά, αλλά δεν τα καταφέρνει, επειδή υποδούλωσε τη Μάνα - Γη (σύμβολο της μητρότητας και της αγάπης). Σε μια εποχή πολιτικής αστάθειας και συνεχών στρατιωτικών πραξικοπημάτων, ο Σικελιανός γράφει το ποίημα "Ιερά Οδός", για να τονίσει ότι η σωτηρία και η λύτρωση για τον ανόητο άνθρωπο βρίσκεται στην ταύτισή του με τους νόμους της ζωής και της φύσης.
2. ΓΛΩΣΣΙΚΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
• Ελευσίνα = παραλιακή πόλη της Αττικής, ένα από τα πιο σπουδαία θρησκευτικά κέντρα της αρχαιότητας. Εκεί τελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια προς τιμή της θεάς Δήμητρας, που αρχικά αποσκοπούσαν στη γονιμότητα της γης. Αργότερα η γιορτή αυτή πήρε συμβολικό χαρακτήρα.
• Ιερά Οδός = έτσι λεγόταν ο δρόμος από την Αθήνα προς την Ελευσίνα, γιατί από εκεί περνούσε η πομπή των Ελευσίνιων μυστηρίων.
• δρόμος της ψυχής = ο ποιητής εννοεί ότι αυτός ο δρόμος τον ωθούσε σε στοχασμό και περισυλλογή.
• αθεμωνιές = σωρός από δεμάτια θερισμένου σταριού.
• ακλούθααν = ακολουθούσαν.
• αβασκαντήρια = φυλακτό για αποφυγή ματιάσματος.
• ξόανα = λατρευτικά αγάλματα από ξύλο.
• Δήμητρα = η αρχαία θεά της γεωργίας, προστάτρια της οικογένειας και της γέννας. Πιστευόταν ότι ο Πλούτωνας άρπαξε την κόρη της Περσεφόνης κι αυτή θρηνούσε το χαμό της και την αναζητούσε παντού απελπισμένα.
• Αλκμήνη = Η μητέρα του ήρωα Ηρακλή, η οποία υπέφερε για το τραγικό τέλος του γιου της.
• πυρρός = κοκκινωπός, ξανθοκόκκινος.
• κάματος = καταπόνηση, κούραση, κόπος
• ορχιέμαι = χορεύω
• μούχρωμα = σούρουπο
3. ΔΟΜΗ
• 1η Ενότητα: (Στίχοι 1-27): Ο δρόμος που οδηγεί τον ποιητή στο στοχασμό
• 2η Ενότητα: (Στίχοι 28-57):Το περιστατικό με τις αρκούδες και οι σκέψεις του ποιητή.
• 3η Ενότητα: (Στίχοι 58-67): Ο πόνος της αρκούδας για το παιδί της
• 4η Ενότητα: (Στίχοι 68-85): Η αρκούδα γίνεται σύμβολο του πόνου
• 5η Ενότητα: (Στίχοι 86-107): Η ελπίδα της λύτρωσης και της ενότητας του κόσμου.
4. ΑΝΑΛΥΣΗ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Ο ποιητής περπατά μόνος του το δρόμο που οδηγεί από την Αθήνα στην Ελευσίνα, στον τόπο όπου τελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια στην αρχαιότητα. Καθώς προχωρά νιώθει τον ήλιο να τρυπώνει στην καρδιά του. Αισθάνεται σαν τον άρρωστο που πρωτοβγαίνει στον κόσμο, έπειτα από πολύ καιρό και θέλει να κερδίσει το χαμένο χρόνο. Ξαφνικά του φαίνεται ότι ο δρόμος μεταμορφώθηκε σ' ένα μεγάλο ποταμό, γεγονός που του δίνει την ευκαιρία για σκέψη και περισυλλογή. `Οταν αντικρίζει μια πέτρα στην άκρη του δρόμου και κάθεται πάνω της, δεν μπορεί να ξεχωρίσει αν ξεκίνησε τώρα αυτό το δρόμο ή πριν από αιώνες. Ξαφνικά βλέπει ένα γύφτο να σέρνει πίσω του δυο αλυσοδεμένες αρκούδες. Ο γύφτος δίνει μια παράσταση μπροστά στον ποιητή. Καθώς χτυπά το ντέφι η μάνα αρκούδα χορεύει, θυμίζοντας στον ποιητή πονεμένη μάνα. Ο ποιητής βλέποντας την παράσταση, φέρνει στο νου του παραδείγματα μανάδων, που πόνεσαν για τα βάσανα των παιδιών τους (Δήμητρα, Αλκμήνη, Παναγία). Η μάνα αρκούδα ακολουθείται από το μικρό αρκουδάκι της, που δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ακόμα την πίκρα της σκλαβιάς. Καθώς περνά η ώρα, η αρκούδα κουράζεται και δεν μπορεί να χορέψει. Για να την αναγκάσει να συνεχίσει, ο γύφτος τραβά το χαλκά που είχε περασμένο από το ρουθούνι του μικρού αρκουδιού. Παρ' όλη την κούρασή της, η αρκούδα συνεχίζει το χορό, για να μην πονάει το παιδί της. Ο ποιητής θεωρεί την αρκούδα σύμβολο όλου του κόσμου και όλου του πόνου. Αυτός ο πόνος δεν έχει ξεπληρωθεί ακόμα. γι' αυτό η ανθρώπινη ψυχή βρίσκεται ακόμα στον `Αδη, δηλαδή στη σκλαβιά. Ο ποιητής ρίχνει μια δραχμή στο ντέφι του γύφτου, συμμετέχοντας έτσι σ' αυτά που διαδραματίζονται μπροστά του. `Επειτα, ο γύφτος και οι αρκούδες φεύγουν και ο ποιητής μένει πάλι μόνος. Καθώς επιστρέφει στην Ιερά Οδό, αναρωτιέται αν θα ενωθούν κάποτε οι ψυχές των ανθρώπων. Ο ποιητής νιώθει την καρδιά του να πνίγεται μέσα στο σκοτάδι από απελπισία για την τυχόν αρνητική απάντηση στο ερώτημά του. Τελικά, όμως ακούει ένα μουρμουρητό, που του λέει ότι θα' ρθει κάποτε η ώρα, που ο άνθρωπος θα λυτρωθεί από τη σκλαβιά και θα ενωθεί με τους συνανθρώπους του.
5. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
Ο ανόητος άνθρωπος προσπαθεί να λυτρωθεί από τη σκλαβιά, αλλά δεν τα καταφέρνει, επειδή υποδούλωσε τη Μάνα - Γη και ταυτόχρονα την ψυχή του. Κάποτε όμως η ανθρώπινη ψυχή θα λυτρωθεί και θα συμφιλιωθεί με τους νόμους της φύσης και της ζωής.
Σάββατο 7 Φεβρουαρίου 2009
ΑΡΘΡΟ-ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΦΟΥ
Οι σχέσεις του Μητροπολίτη Πάφου με το Διάλογο
«Δεν αρνούμαστε τον διάλογο» δήλωσε στην εκπομπή του Αριστείδη Βικέτου στο ραδιόφωνο του Αντ1 ο Μητροπολίτης Πάφου. Όντως ο κος Μητροπολίτης δεν αρνείται τον διάλογο… με όποιον συμφωνεί μαζί του. Αν τυγχάνει, όμως, κάποιος να διαφωνεί μαζί του ή ο ίδιος να θεωρεί ότι διαφωνεί με κάποιον, τότε αρνείται να τον ακούσει.
Έτσι έπραξε πολύ πρόσφατα ο συγκεκριμένος Μητροπολίτης, όταν αρνήθηκε να δεχτεί ως ομιλητή τον κο Τσιάκαλο σε εκδήλωση προς τιμή των ελληνικών γραμμάτων που οργανώνουν κάθε χρόνο οι τρεις εκπαιδευτικές οργανώσεις της Πάφου (ΟΕΛΜΕΚ, ΠΟΕΔ, ΟΛΤΕΚ).
Οι συγκεκριμένες οργανώσεις είχαν αποφασίσει να καλέσουν ως κύριο ομιλητή στην εκδήλωση τον επικεφαλής της Επιτροπής για την αναδόμηση των αναλυτικών προγραμμάτων κο Τσιάκαλο, αλλά όταν η πρόεδρος της ΠΟΕΔ Πάφου ως εκπρόσωπος των τριών συνδικαλιστικών οργανώσεων μετέβηκε στη Μητρόπολη για να ενημερώσει τον Μητροπολίτη συνάντησε την κάθετη άρνηση του συγκεκριμένου ιεράρχη.
Δυστυχώς, οι τρεις οργανώσεις υπαναχώρησαν από την απόφαση τους για να ικανοποιήσουν τον Μητροπολίτη Πάφου.
Επιβεβαιώνει ο Μητροπολίτης Πάφου τη συγκεκριμένη συνάντηση; Επιβεβαιώνει την άρνηση του; Έτσι τιμά ο Μητροπολίτης την ελληνικότητα μας που κινδυνεύει από αυτή την κυβέρνηση; Οι Έλληνες κύριε Μητροπολίτη μεγαλούργησαν όταν επέβαλαν τη Δημοκρατία που ένα βασικό της χαρακτηριστικό ήταν η ισηγορία, το δικαίωμα δηλαδή του λόγου και της διατύπωσης της άποψης του κάθε πολίτη ελεύθερα. Πώς εσείς το προστατεύετε με τις πράξεις σας;
Δυστυχώς, έχετε αποδειχθεί κατώτερος των περιστάσεων. Ελπίζω να σας φωτίσει ο Θεός.
Γιώργος Γιαλλούρης
Μέλος του Επαρχιακού Γραφείου ΟΕΛΜΕΚ Πάφου
«Δεν αρνούμαστε τον διάλογο» δήλωσε στην εκπομπή του Αριστείδη Βικέτου στο ραδιόφωνο του Αντ1 ο Μητροπολίτης Πάφου. Όντως ο κος Μητροπολίτης δεν αρνείται τον διάλογο… με όποιον συμφωνεί μαζί του. Αν τυγχάνει, όμως, κάποιος να διαφωνεί μαζί του ή ο ίδιος να θεωρεί ότι διαφωνεί με κάποιον, τότε αρνείται να τον ακούσει.
Έτσι έπραξε πολύ πρόσφατα ο συγκεκριμένος Μητροπολίτης, όταν αρνήθηκε να δεχτεί ως ομιλητή τον κο Τσιάκαλο σε εκδήλωση προς τιμή των ελληνικών γραμμάτων που οργανώνουν κάθε χρόνο οι τρεις εκπαιδευτικές οργανώσεις της Πάφου (ΟΕΛΜΕΚ, ΠΟΕΔ, ΟΛΤΕΚ).
Οι συγκεκριμένες οργανώσεις είχαν αποφασίσει να καλέσουν ως κύριο ομιλητή στην εκδήλωση τον επικεφαλής της Επιτροπής για την αναδόμηση των αναλυτικών προγραμμάτων κο Τσιάκαλο, αλλά όταν η πρόεδρος της ΠΟΕΔ Πάφου ως εκπρόσωπος των τριών συνδικαλιστικών οργανώσεων μετέβηκε στη Μητρόπολη για να ενημερώσει τον Μητροπολίτη συνάντησε την κάθετη άρνηση του συγκεκριμένου ιεράρχη.
Δυστυχώς, οι τρεις οργανώσεις υπαναχώρησαν από την απόφαση τους για να ικανοποιήσουν τον Μητροπολίτη Πάφου.
Επιβεβαιώνει ο Μητροπολίτης Πάφου τη συγκεκριμένη συνάντηση; Επιβεβαιώνει την άρνηση του; Έτσι τιμά ο Μητροπολίτης την ελληνικότητα μας που κινδυνεύει από αυτή την κυβέρνηση; Οι Έλληνες κύριε Μητροπολίτη μεγαλούργησαν όταν επέβαλαν τη Δημοκρατία που ένα βασικό της χαρακτηριστικό ήταν η ισηγορία, το δικαίωμα δηλαδή του λόγου και της διατύπωσης της άποψης του κάθε πολίτη ελεύθερα. Πώς εσείς το προστατεύετε με τις πράξεις σας;
Δυστυχώς, έχετε αποδειχθεί κατώτερος των περιστάσεων. Ελπίζω να σας φωτίσει ο Θεός.
Γιώργος Γιαλλούρης
Μέλος του Επαρχιακού Γραφείου ΟΕΛΜΕΚ Πάφου
ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΓΙΑ ΣΤΑΣΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΦΟΥ
Γιώργος Γιαλλούρης
Μέλος Επαρχιακού Γραφείου Πάφου
Γενικός Αντιπρόσωπος
9 Φεβρουαρίου 2009
ΠΡΟΣ: Πρόεδρο ΚΔΣ ΟΕΛΜΕΚ
κα Σεμελίδου
Αγαπητή κα Σεμελίδου,
Μετά από αρκετό προβληματισμό αποφάσισα να προβώ σε μία καταγγελία και σας καλώ ως Πρόεδρος της ΟΕΛΜΕΚ να λάβετε θέση.
Σε πρόσφατη κοινή συνάντηση των τριών εκπαιδευτικών οργανώσεων της Πάφου είχε αποφασιστεί όπως καλεστεί ο κος Τσιάκαλος να είναι ο κύριος ομιλητής σε εκδήλωση προς τιμή των ελληνικών γραμμάτων που οργανώνουν κάθε χρόνο οι τρεις εκπαιδευτικές οργανώσεις της Πάφου (ΟΕΛΜΕΚ, ΠΟΕΔ, ΟΛΤΕΚ).
Όταν η πρόεδρος της ΠΟΕΔ Πάφου ως εκπρόσωπος των τριών συνδικαλιστικών οργανώσεων μετέβηκε στη Μητρόπολη για να ενημερώσει τον Μητροπολίτη συνάντησε την κάθετη άρνηση του συγκεκριμένου ιεράρχη.
Δυστυχώς, οι τρεις οργανώσεις υπαναχώρησαν από την απόφαση τους για να ικανοποιήσουν τον Μητροπολίτη Πάφου.
Θα ήθελα τις απόψεις σας επί του συγκεκριμένου γεγονότος και αν πρέπει οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι των καθηγητών να ικανοποιούν τις όποιες προσωπικές απόψεις του οποιουδήποτε. Ελπίζω να έχω σοβαρές και ουσιαστικές απαντήσεις στα ερωτήματά μου.
Με τιμή,
Γιώργος Γιαλλούρης
Μέλος Επαρχιακού Γραφείου Πάφου
Γενικός Αντιπρόσωπος
9 Φεβρουαρίου 2009
ΠΡΟΣ: Πρόεδρο ΚΔΣ ΟΕΛΜΕΚ
κα Σεμελίδου
Αγαπητή κα Σεμελίδου,
Μετά από αρκετό προβληματισμό αποφάσισα να προβώ σε μία καταγγελία και σας καλώ ως Πρόεδρος της ΟΕΛΜΕΚ να λάβετε θέση.
Σε πρόσφατη κοινή συνάντηση των τριών εκπαιδευτικών οργανώσεων της Πάφου είχε αποφασιστεί όπως καλεστεί ο κος Τσιάκαλος να είναι ο κύριος ομιλητής σε εκδήλωση προς τιμή των ελληνικών γραμμάτων που οργανώνουν κάθε χρόνο οι τρεις εκπαιδευτικές οργανώσεις της Πάφου (ΟΕΛΜΕΚ, ΠΟΕΔ, ΟΛΤΕΚ).
Όταν η πρόεδρος της ΠΟΕΔ Πάφου ως εκπρόσωπος των τριών συνδικαλιστικών οργανώσεων μετέβηκε στη Μητρόπολη για να ενημερώσει τον Μητροπολίτη συνάντησε την κάθετη άρνηση του συγκεκριμένου ιεράρχη.
Δυστυχώς, οι τρεις οργανώσεις υπαναχώρησαν από την απόφαση τους για να ικανοποιήσουν τον Μητροπολίτη Πάφου.
Θα ήθελα τις απόψεις σας επί του συγκεκριμένου γεγονότος και αν πρέπει οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι των καθηγητών να ικανοποιούν τις όποιες προσωπικές απόψεις του οποιουδήποτε. Ελπίζω να έχω σοβαρές και ουσιαστικές απαντήσεις στα ερωτήματά μου.
Με τιμή,
Γιώργος Γιαλλούρης
Ξεκαθαρα Haravgi Newspaper, top cyprus newpaper, cyprus latest news and articles, cyprus newspaper.
ΕΝΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΡΙΖΟΚΑΡΠΑΣΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)